شناسایی آسیب‌ها و عوامل مخرب نقشه‌های قدیمی قالی دو منطقۀ کرمان و اصفهان

نقشه‌های قالی یکی از مهم‌ترین آثار مربوط به فرهنگ و تمدن ایرانی به‌شمار می‌روند و ازنظر تاریخی، هنری، علمی، اقتصادی و مذهبی دارای ارزش هستند. این آثار در طول زمان، دراثر عوامل مخرب مختلف، دستخوش تغییر می‌شوند. هدف: این پژوهش با هدف شناسایی آسیب‌ها، عوامل مخرب و ساختار نقشه‌های قدیمی قالی دو منطقۀ کرمان و اصفهان انجام شده‌است. روش پژوهش: روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و روش یافته‌اندوزی، کتابخانه‌ای، میدانی و آزمایشگاهی است. ارزیابی‌ها و آزمایش‌ها، با استفاده از آزمایش SEM/EDX و مطالعات میکروسکوپی برای شناسایی آسیب‌ها انجام شده‌است. یافته‌ها و نتایج: پرکننده‌ها و پوشاننده‌های کاغذ نقشه‌های دو منطقۀ اصفهان و کرمان با نسبت‌های مختلف عبارت‌اند از: کائولین، سولفات کلسیم و سیلیکات منیزیم. رنگ‌دانه‌های به‌کاررفته در نقشه‌های دو منطقه عبارت‌اند از: کربناتِ قلیاییِ سرب (سفیدسرب)، سینکا (سفیدروی) ، تترا اکسید سرب (سُرَنج)، اکسید کروم (سبز مات)، کرومات سرب (زردکروم) و اکسید آهن (اُخرا). آسیب‌های مکانیکی واردۀ انسانی عاملی مهم در تخریب نقشه‌های قالی به‌ویژه در منطقۀ کرمان است. نحوه و میزان تخریب نقشۀ قالی تابع روش ساخت نقشه است. استفاده از تکیه‌گاه‌های پشتیبان تخته‌ای، فیبری و مقوایی و همچنین روغن جلای رایج به‌هیچ‌وجه مناسب نیست. برای وضعیت مطلوب و بهینه، استفاده از تکیه‌گاه پشتیبان مقوایی سخت و محکم و بدون اسید و یک لایۀ ورنی (پوشش محافظ) با ویژگی حفاظتی مناسب و بدون هیچ‌گونه تأثیر سوء بر روی نقشه‌های قالی توصیه می‌شود.